Το θέμα (27/01) Μέρος B΄

2. «Μείνον επί της χρείας».

Με την λέξιν «άρτος» εξηγούν οι ερμηνευτές, συνυπονοεί ο Κύριος και ό,τι άλλο αναγκαίο στην υλική υπόσταση του ανθρώπου. Όλα τα απαραίτητα υλικά αγα­θά. Χρησιμοποιεί μόνον τον «άρτον» όχι γιατί ήθελε να αποκλείσει κάθε άλλο είδος τροφής, αλλά γιατί το ψωμί είναι η βάση και το κυριότερο συστατικό για τη συντήρηση του σώματος.

Ακόμη, θέλησε o Κύριος να περιορίσει την έκταση των υλικών αναγκών και έτσι να μας υπενθύμιση μια σπουδαία αρετή, την ολιγάρκεια, και την εγκράτεια. Αρε­τές που μας εξομοιώνουν με τους αγγέλους.

Γράφει σχετικά ο αγ. Γρηγόριος Νύσσης: «Όποιος αποβλέπει στο να υπηρετεί  τις ανάγκες της φύσεως, χωρίς να φορτώνεται τίποτε περισσότερο από το αναγ­καίο, με τις ανόητες φροντίδες, δεν υπολείπεται καί πολύ από τους αγγέλους, επειδή μιμείται την ελευθερία εκείνων από κάθε ανάγκη, με το να είναι ολιγαρκής. Γι' αυτό πήραμε την εντολή να ζητάμε αυτό πού είναι αρκετό, για να συντηρηθεί η σωματική μας υπόσταση. Όταν προσευχώμαστε : δώσε  μας το ψωμί, δεν ζητάμε απολαύσεις, ούτε πλούτη, ούτε πολύτιμα καί στολισμένα με άνθη φορέματα, ούτε χρυσαφικά, ούτε πολύτιμους λίθους, ούτε αργυρά σκεύη, ούτε ιδιοκτησία χωραφιών, ούτε στρατιωτικά αξιώματα, ούτε... αλλά ζητάμε ψωμί. Βλέπεις πόσην ευρύτητα έχει η διδασκαλία; Πόσες αλή­θειες περικλείει η σύντομη αυτή φράση;»

Η ποικιλία και η αφθονία και ότι ικανοποιεί τη γεύση ή την επιδειξιομανία και ματαιοδοξία, οδοποιούν και προς άλλες ηδονές και απολαύσεις. Εύκολα περνάς από την κοιλιοδουλεία στη σαρκολατρεία.

Κάθε υπέρβαση στην τροφή καί το ποτό είναι επιβλα­βής στην υγεία και του σώματος καί της ψυχής. Αν δεν μάθει ο άνθρωπος να αυτοκυριαρχείται και να εγκρατεύεται, πολύ γρήγορα θα χάση τον έλεγχο του εαυτού του και σε άλλους τομείς της ζωής του. Και τότε θα ανατραπεί η τάξη ανάμεσα στο πνεύμα και στην ύλη. Το πνεύμα θα εγκατάλειψη τα ηνία και ο όλος άνθρωπος θα γίνει ένα ξέφρενο όχημα, που οδηγείται στην καταστρο­φή.

Ας θυμηθούμε τη γνωστή στιχομυθία του π. Ιωήλ Γιαννακοπούλου με ένα από τα πνευματικά του παιδιά, όταν πληροφορήθηκαν, ότι κάποιος γνωστός τους ιερω­μένος είχε γίνει Δεσπότης:

-Και στα δικά σου, πάτερ Iωήλ.

-Α, παιδί μου, εγώ θέλω να γίνω κάτι ανώτερο.

-Ανώτερο; Δηλαδή, Αρχιεπίσκοπος;

-Όχι. Ακόμα ανώτερο.

-Τί ανώτερο; Πατριάρχης;

-Ακόμα ανώτερο, επιμένει ο Γέροντας.

-Ε, πάτερ, δεν υπάρχει ανώτερο! Τί, δηλαδή, θέλεις να γίνεις;

-Θέλω να γίνω αυτοκράτορας, αλλά με... δασεία!

Που σημαίνει: Το ανώτερο στοιχείο, το πνεύμα να επιβάλλεται στη σάρκα. Αλλά αυτό δεν γίνεται χωρίς κάποια άσκηση. Σ' αυτό στοχεύει η ασκητική του σώμα­τος, που γίνεται μέσα στα πλαίσια του μέτρου και των κανόνων της Εκκλησίας.

«Μείνον επί της χρείας»

Είναι μια επιγραμματική σύσταση του αγ. Γρηγορίου Νύσσης. Ο σοφός πατήρ χρησιμοποιεί το παράδειγμα του φιδιού:

«Λένε, πως το ζώο αυτό, δηλ. το φίδι, δεν ανασύρε­ται εύκολα από κείνους που το τραβούν από την ουρά, για να το βγάλουν από κει που έχει τρυπώσει με το κεφάλι, επειδή τα λέπια της ράχης αντιστέκονται, φυσι­κώς αντίθετα προς την κατεύθυνση πού το τραβούν... (Λέπια εννοεί τις διάφορες ευχαριστήσεις της σάρκας, που όταν αρχίσουν οι υποχωρήσεις, γαντζώνονται μέσα μας και όλο και με περισσότερη βουλιμία ζητάνε την ικανοποίηση τους).

»Εάν, λοιπόν, θέλεις να αποφύγεις την συνοίκηση με το ζώο, πρόσεξε το κεφάλι, δηλαδή την πρώτη προσβο­λή του κακού... Μην αφήσεις πέρασμα στο ερπετό που σέρνεται στα ενδότερα και από την πρώτη στιγμή κου­βαλάει μαζί του όλη τη συνοδεία του».

 «Μείνον επί της χρείας», καταλήγει. Περιορίσου στο αναγκαίο.

Όσο δηλαδή τροφοδοτούμε το πάθος της απλη­στίας και βουλιμίας, όλο και περισσότερα θα επιθυμούμε και ακριβότερα και πολυτελέστερα.. Χωρίς κορεσμό.

Πόσοι κίνδυνοι κρύβονται πίσω από την, φαινομενικά, αθώα αυτή βουλιμία! Ατομική υγεία, οικογενειακή αρμο­νία, κοινωνική δικαιοσύνη, ακόμα και η παγκόσμια ειρήνη, συχνά κλονίζονται, γιατί οι άνθρωποι διαρκώς απομακρύ­νονται από την αγιογραφική γραμμή: «έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα, τούτοις αρκεσθησόμεθα» (Α΄ Τιμοθ. στ' 8).

Εκτός όμως από την αντικοινωνική, ας σημειώσουμε και την αντιπαιδαγωγική στάση πολλών οικογενειών, πάνω στο θέμα αυτό. Διότι με το να παραθέτομε καθημερινά ποικιλία φαγητών και γλυκών, κάνομε τα παιδιά ανίκανα να αντιμετωπίσουν αύριο οποιεσδήποτε στερήσεις, που θα τους ζητήσει η ίδια η ζωή. Αν δεν εθισθεί το παιδί, από το οικογενειακό τραπέζι, να σέβεται τον κόπο εκεί­νου, που ετοίμασε το φαγητό, έστω κι αν δεν είναι της αρεσκείας του· να δέχεται με καλή διάθεση τη στέρηση ενός γλυκού, να μη απαιτεί για τον εαυτό του την καλύτερη μερίδα κλπ πώς θα μπορέσει να αναμετρηθεί με άλλες σοβαρότερες δυσκολίες με τις οποίες είναι δεμένη η ζωή κάθε ανθρώπου;

Η εγκράτεια και αυτοκυριαρχία, που εκφράζεται με το αποστολικό βίωμα «εν παντί και εν πάσι μεμύημαι και χορτάζεσθαι και πεινάν και περισσεύειν και υστερείσθαι» (Φιλ. δ'  12) κρύβει μυστικά υγείας και ευρω­στίας, για την ψυχή και το σώμα, για άτομα και λαούς.

«Τον άρτον ημών...».

Και μια άλλη έννοια προκύπτει από το αίτημα, με την προσθήκη του «ημών». Την σχολιάζει πάλι ο Γρηγόριος Νύσσης:

«Από Σένα, Κύριε, μου δόθηκε η ζωή. Από Σένα ας δοθεί και ο τρόπος της ζωής. Συ δώσε το ψωμί, δηλαδή ας αποκτήσω την τροφή με δικαίους κόπους. Γιατί αν ό Θεός είναι δικαιοσύνη, όποιος αποκτά τα προς το ζην με πλεονεξία και αδικία, δεν προέρχεται το ψωμί του από τον Θεό, δεν έχει την ευλογία του Θεού».

«Τον άρτον ημών». Το δικό μας ψωμί, όχι των άλλων. Τον άρτο και τα αγαθά, που κερδίζομε με τη νόμιμη και τίμια εργασία μας. Το ψωμί, που προέρχεται από τον κόπο της δουλειάς μας. Να μη φάμε ποτέ -να φυλάξει ο Θεός- ψωμί, που αποκτήσαμε με αδικίες, με «κομπίνες», με απάτες... Ο πλούτος και τα αγαθά, που συνάχθηκαν με άνομους τρόπους και άδικα μέσα, που είναι ιδρώτας και κόπος άλλων, δεν μας ανήκουν, δεν είναι ο άρτος «ημών».           Συνεχίζεται