Από το χθεσινό μας Κύκλο (27-01-2013)

Ο ΕΠΙΟΥΣΙΟΣ ΑΡΤΟΣ

Στην Παλαιά Διαθήκη όχι μόνο το ψωμί, αλλά και η γεύση του αποτελεί κριτήριο για την ευτυχία της καθημερινότητας. Έτσι, τόσο οι Ψαλμοί όσο και ο Προφήτης Hσαΐας αναφέρουν ότι όποιος άνθρωπος υποφέρει και μοιάζει σαν να τον έχει εγκαταλείψει ο Θεός, τρώει το ψωμί του «με δάκρυα», με αγωνία ή «με στάχτη», ενώ όποιος είναι χαρούμενος το τρώει με χαρά.

Το εκπληκτικότερο, όμως, στην Π. Διαθήκη είναι ότι το ψωμί δεν θεωρείται μόνο παράμετρος σταθμίσεως της καθημερινότητας του ανθρώπου, αλλά και της ηθικής του καταστάσεως. Ο αμαρτωλός τρώει «άρτον ασεβείας» ή «ψεύδους» και ο νωθρός «άρτον αργίας». Αλλά και όταν κάποιος τρώει ψωμί με κάποιον άλλον, αυτό σημαίνει ότι είναι φίλος του. Έτσι, το ψωμί νοηματοδοτεί το καθήκον της φιλοξενίας, δεδομένου ότι γίνεται το ψωμί του περαστικού που στέλνει ο Θεός. Γι' αυτό στην Π. Διαθήκη τονίζεται όχι μόνο η ανάγκη να μοιράζεται ο άνθρωπος το ψωμί του με τον πεινασμένο, αλλά και η ιδιότητα του ως της καλύτερης εκφράσεως της αδελφικής αγάπης.

Oι μαρτυρίες αυτές της Π. Διαθήκης περί του ψωμιού μάς βοηθούν να κατανοήσουμε τον ρόλο του στην Kυριακή Προσευχή: «Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον, δὸς ἡμῖν σήμερον». Παρακαλώντας τον Θεό να μας δίνει καθημερινά το ψωμί, Tον παρακαλούμε να μας διατηρήσει στη ζωή, διότι -όπως γράφει ο απόστολος Παύλος- ο Θεός είναι «που δίνει στον σποριά τον σπόρο και το ψωμί για να τραφεί» ο άνθρωπος. Γι' αυτό και στο θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων, το ψωμί που ο Kύριος πολλαπλασιάζει θαυματουργά  αποτελεί τη βάση διατροφής τόσων πολλών ανθρώπων.

H χρησιμοποίηση του ψωμιού στη χριστιανική λατρεία βρίσκει την πληρότητά της στη Θεία Λειτουργία. Ο Ιησούς παρήγγειλε κατά το Mυστικό Δείπνο να ανανεώνεται η πράξη που μετατρέπει τον άρτο στο θυσιασμένο και αναστημένο Σώμα του ("τούτο εστί το σώμα μου") και στο μυστήριο της ενότητας των πιστών. Απαραίτητη τροφή και δωρεά του Θεού, το ψωμί που ζητεί καθημερινά ο πιστός από τον Θεό παραπέμπει στο πρόσωπο του θυσιαζομένου Σωτήρα, εκείνου ο οποίος είναι «το αληθινό ψωμί από τον ουρανό», αυτό «που χαρίζει ζωή στον κόσμο», δηλαδή ο ίδιος ο Iησούς, όπως τόσο χαρακτηριστικά διακηρύσσει στους Mαθητές του: «Eγώ είμαι αυτό το ψωμί, ο άρτος της ζωής. Όποιος έρχεται σ' εμένα δεν θα πεινάσει».

Στις Πράξεις των Αποστόλων πολλές φορές μαρτυρείται η λειτουργική πράξη, η οποία χαρακτηρίζει τη χριστιανική κοινότητα η «κλάσις του άρτου» και η εν συνεχεία μετάδοσή του στους πιστούς. Αυτός είναι και ο αρχαιότερος όρος για τη Θεία Eυχαριστία: το ψωμί ευλογείται και γίνεται Σώμα του Xριστού, τεμαχίζεται και διαμοιράζεται στους πιστούς. O ίδιος ο απ. Παύλος επεξηγεί κατά τον καλύτερο τρόπο την έννοια της «κλάσεως του άρτου»: «Kι όταν κόβουμε και μοιράζουμε το ψωμί, τρώγοντάς το δεν κοινωνούμε με το σώμα του Χριστού;». Έτσι, ο συγκεκριμένος όρος εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την ενότητα των πιστών διά της Μεταλήψεως του Σώματος του Χριστού.

Και η ωραία προσευχή που διασώθηκε σε ένα από τα αρχαιότερα κείμενα για τη Θεία Λειτουργία (τη Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων, αρχές του 2ου αιώνα μ.X.) αποτελεί ένα από τα εναργέστερα κείμενα για τη χρήση του άργου (ψωμιού) στη Λειτουργία: «Σ' ευχαριστούμε Πατέρα μας για τη ζωή και τη γνώση που μας έδωσες με τον Yιό Σου τον Ιησού. Σ' εσένα η δόξα στους αιώνες. Όπως αυτός ο τεμαχισμένος άρτος ήταν διασκορπισμένος πάνω στα όρη και συνάχθηκε και έγινε ένα, έτσι ας συναχθεί και η Εκκλησία σου από τα πέρατα της γης στη βασιλεία σου».