Από το χθεσινό μας Κύκλο (25/01/'15)

Ο Άγιος Μάξιμος ὁ Γραικὸς  (21^η Ιανουαρίου)

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικὸς γεννήθηκε στὴν Ἄρτα περὶ τὸ ἔτος 1470. Τὸ κατὰ κόσμο ὄνομά του ἦταν Μιχαὴλ Τριβώλης καὶ ἀνῆκε στὴ μεγάλη οἰκογένεια τῶν Τριβωλῶν, ποὺ οἱ ρίζες της ἔφταναν μέχρι τοὺς Παλαιολόγους. Ὁ Ὅσιος ἔμαθε τὰ πρῶτα του γράμματα στὴν Ἄρτα καὶ στὴν Κέρκυρα μὲ τὴ φροντίδα τοῦ πατέρα του Μανουὴλ καὶ συνέχισε τὶς σπουδές του σὲ  εὐρωπαϊκὰ πανεπιστήμια, ὅπως τῆς Πάδοβας, τῆς Φλωρεντίας, τῶν Παρισίων καὶ ἀλλοῦ.

Στὶς ἀρχὲς τοῦ 16^ου αιώνα ἔρχεται στὴ Μονὴ Βατοπαιδίου, κείρεται μοναχός, μὲ τὸ ὄνομα Μάξιμος, καὶ ἐπιδίδεται στὴ μελέτη καὶ στὴν ἄσκηση. Στὴ μονὴ ἐγκαταβιοῦσε καὶ ὁ λόγιος πρώην Πατριάρχης Κων/πόλεως Νήφων ὁ Β’. Οἱ συζητήσεις του μὲ τὸν Ἅγιο Νήφωνα (†11/8) τὸν βοήθησαν νὰ κατανοήσει βαθύτερα τὸ ὀξὺ ἀντιλατινικὸ πνεῦμα τοῦ Ὀρθόδοξου μοναχισμοῦ.

Τὸ ἔτος 1518, φθάνει στὸ Ἅγιο Ὄρος ἐπίσημη ἀντιπροσωπεία τοῦ τσάρου τῆς Μοσχοβίας, Βασιλείου Ἰβάνοβιτς καὶ συνοδεύει τὸν Ἅγιο Μάξιμο στὴ Μόσχα. Εἶχε προηγηθεῖ πρόταση τοῦ τσάρου στὸν Πατριάρχη Θεόληπτο Α’ , ὁ ὁποῖος τελικὰ ἔκαμψε τὴν ἄρνηση τοῦ Ἁγίου στὴν πρόσκληση τοῦ τσάρου. Σκοπὸς τῆς προσκλήσεως ἦταν ἡ ἀποκατάσταση τῶν ἐκκλησιαστικῶν βιβλίων ἀπὸ ἀνορθόδοξες ἐπεμβάσεις καὶ αἱρετικὲς δοξασίες. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος δὲν εἶχε μόνο τεράστια μόρφωση, ἀλλὰ ἦταν καὶ γλωσσομαθέστατος.

Ὁ Ἅγιος ἔφερε μὲ ἐπιτυχία σὲ πέρας τὸ ἔργο του. Ὁ. τσάρος ὅμως ἀθέτησε τὴν ὑπόσχεσή του ὅτι θὰ τοῦ ἐπέτρεπε νὰ ἐπιστρέψει στὸ Βατοπαίδι, καὶ  ὁ Ἅγιος κατακρατεῖται στὴ Μόσχα. Γνωρίζει βαθύτερα τὴν ζωὴ στὴ Μοσχοβία, τὴν ἀπερίγραπτη ἀθλιότητά της, τὴν ἄκρατη θρησκοληψία καὶ τυπολατρία. Τὰ μοναστήρια εἶχαν γίνει κέντρα πλουτισμοῦ. Ὁ Ἅγιος, μαζὶ μὲ ἄλλους Ρώσους ἀδελφούς, βρίσκεται στὸ κέντρο τῆς θύελλας. Ἐπιζητεῖ μὲ τοὺς ἀγῶνες του τὴν ἀναγέννηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ κοινωνικῆς ζωῆς. Παράλληλα ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἀντιμετωπίζει ἀποτελεσματικὰ τὴν παπικὴ προπαγάνδα, ποὺ ἀπειλεῖ τὴν Ὀρθόδοξη Ρωσία.

Ἡ ἔριδα μεταξὺ τῶν «Ἰωσηφιτῶν» μοναχῶν, ποὺ ὑποστήριζαν τὸ δικαίωμα κτήσεως περιουσίας τῶν μοναστηριῶν καὶ τῶν «Ζαβολγείων» μοναχῶν, ποὺ ἐναντιώνονταν στὴν περιουσία τῶν μοναστηριῶν, ἀνέδειξε τὶς βαθύτερες ἀντιφάσεις τῆς Ρωσίας. Ὁ Ἅγιος βρισκόταν πλησιέστερα πρὸς τὶς θέσεις τῶν «Ζαβολγείων» μοναχῶν. Διαβάλλεται ὡς αἱρετικὸς καὶ ἀντίπαλος τῆς δυναστείας. Καταδικάζεται σὲ 25 χρόνια φυλάκιση. Τὸν ρίχνουν σὲ σκοτεινὸ κελί, τοῦ στεροῦν τὴ Θεία Μετάληψη, ἀκόμη καὶ τὰ μέσα νὰ γράφει. Γράφει μὲ κάρβουνο στοὺς τοίχους τῆς φυλακῆς τὸν περίφημο «Κανόνα εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα». Οἱ ἐχθροί του δίνουν ἔμφαση στὶς θέσεις τοῦ Ἁγίου Μαξίμου γιὰ τὶς κανονικὲς σχέσεις πρὸς τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ὁ Ἅγιος ὑπερασπιζόταν πρώτιστα τὸν σεβασμὸ στὴν Ὀρθόδοξη κανονικὴ τάξη.

Ἡ φωνή του, ἀπὸ τὴ μονὴ Ὄτροτυ τῆς Ἐπισκοπῆς Τβὲρ τῆς Ρωσίας, ὅπου ἦταν φυλακισμένος, φθάνει ὡς τὶς ἐσχατιὲς τῆς Ρωσίας. Γίνεται ὁ διδάσκαλος, ὁ ἀναμορφωτής. Ὅλα τὰ Πατριαρχεῖα ἐπεμβαίνουν γιὰ τὴν ἀπελευθέρωσή του.

Τὸ 1551 ὁ Ἰβὰν Δ’ ὁ Τρομερὸς ἀπελευθερώνει τὸν Ἅγιο καὶ τὸν μεταφέρει, μὲ πρωτοβουλία τοῦ ἡγουμένου Ἀρτεμίου, στὴ Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σεργίου. Ἐκεῖ πέρασε τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του καὶ κοιμήθηκε τὸ 1556. Τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, ἀποτέλεσε τὴν βάση τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου τῶν Ἑκατὸ Κεφαλαίων (1551)  καὶ συνετέλεσε στὴ λειτουργικὴ ἀναγέννηση (ἰδιαίτερα διὰ τῆς διορθώσεως τῶν λειτουργικῶν βιβλίων), τὴν ἀνάπτυξη τοῦ θεολογικοῦ λόγου καὶ τὴν προστασία τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ ἀνοίκειες ἐπεμβάσεις τῆς ἐξουσίας.