Από το χθεσινό μας Κύκλο (12/01/'15)

Ο Άγιος Θεοφύλακτος Αχρίδος   (31^η  Δεκεμβρίου)

Ο άγιος Θεοφύλακτος Αχρίδος (Θεοφύλακτος  Ήφαιστος, βουλγ./σερβ. Теофилакт Охридски,) γεννήθηκε στον Εύριπο (Χαλκίδα), γύρω στα μέσα του 11ου αιώνα. Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι ωφελήθηκε πάρα πολύ από τις συναναστροφές στην Κωνσταντινούπολη και τις γνώσεις "του υπάτου των Φιλοσόφων" Μιχαήλ Ψελλού, και διέπρεψε ως «μαΐστωρ των ρητόρων» (καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας) και αργότερα ως διδάσκαλος του Ευαγγελίου (ερμηνευτής της Καινής Διαθήκης) και καθηγητής Θεολογίας. Έγινε διάκονος στην Κωνσταντινούπολη, όπου επέτυχε μεγάλη φήμη ως λόγιος, και έγινε  δάσκαλος του Κωνσταντίνου (Ι’) Δούκα, γιού του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄ (Παραπινάκη), για το οποίον έγραψε το έργο «Η εκπαίδευσις των Πριγκήπων». Το 1078 εξελέγη  αρχιεπίσκοπος Αχρίδος  στη Βουλγαρία.

Η Αχρίδα ήταν μια από τις πρωτεύουσες της πρώτης βουλγαρικής αυτοκρατορίας που είχε κατακτηθεί από τους Βυζαντινούς εξήντα χρόνια νωρίτερα. Σε αυτή την απαιτητική θέση σε μια κατακτημένη περιοχή στις παρυφές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ευσυνειδήτως και ενεργητικά διεξάγεται η ποιμαντορία του κατά τη διάρκεια των επόμενων είκοσι χρόνων. Παρά το γεγονός ότι έχει βυζαντινή  ανατροφή και προοπτικές και παρά την αρχικά εχθρική υποδοχή εκ μέρους των Βουλγάρων, ήταν επιμελής αρχιερέας της Βουλγαρικής Εκκλησίας, της οποίας προάσπισε τα συμφέροντα και την αυτονομία (δηλαδή την ανεξαρτησία της από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης) ενώ στηλίτευε διαρκώς την απληστία και καταπίεση εκ μέρους των βυζαντινών αξιωματούχων. Προστάτευε με αποφασιστικότητα την αρχιεπισκοπή του από τις αιρετικές διδασκαλίες των παυλικιανών και βογόμιλων και κέρδισε τελικά το σεβασμό και την αγάπη του βουλγαρικού λαού που είδε τους κόπους του για λογαριασμό τους.

Στις επιστολές του ο ίδιος καταγγέλλει πολλά για την. αγενή συμπεριφορά των Βουλγάρων, και ζητά να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του, χωρίς επιτυχία. Οι επιστολές  του από. την Οχρίδα είναι μια πολύτιμη πηγή για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ιστορία της περιοχής. Ξεχωρίζουν ένα εγκώμιο των 15 μαρτύρων της Τιβεριούπολης (362μΧ, 28 Νοεμβρίου, πολιούχοι του Κιλκίς) και ο Βίος του Κλήμεντος της Οχρίδας (916 μΧ, 22 Νοεμβρίου). Περιέγραψε επίσης τους συνεχείς πόλεμους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με τους Πετσενέγκους, Μαγυάρους και Νορμανδούς και την  καταστροφή που προκάλεσαν στη χώρα. Εκοιμήθη  ειρηνικά μετά το 1107.

Τα σχόλιά του σχετικά με τα Ευαγγέλια, τις  Πράξεις, τις επιστολές του απ. Παύλου και τους μικρούς προφήτες στηρίζονται σε εκείνα του Χρυσοστόμου, αλλά αξίζουν τη σημαντική θέση που κατέχουν στην εξηγητική βιβλιογραφία για τη συνάφεια, τη νηφαλιότητα, την ακρίβεια και τη σωστή κρίση τους. Σύγχρονες  μεταφράσεις των σχολίων του αγίου Θεοφυλάκτου είναι διαθέσιμες στη σύγχρονη ελληνική, ρωσική, σερβική, βουλγαρική και ρουμανική, αντικατοπτρίζοντας την ευρεία επίδραση του έργου του μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο (νεώτερος επίσκοπος της Οχρίδας) άγιος Νικολάος Βελιμίροβιτς, γράφει, "τα σχόλια του αγίου Θεοφυλάκτου για τα τέσσερα Ευαγγέλια και τα άλλα βιβλία της Καινής Διαθήκης ... είναι τα ωραιότερα έργα του είδους τους μετά του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, και διαβάζονται μέχρι σήμερα με μεγάλο όφελος".